२. लोकसत्ता (दिवाळी अंक २०२१) (किंमत १५० रुपये)

 खरं सांगायचं तर ह्या अंकाची नुसती अनुक्रमणिका पाहूनच पोट भरलं. विशेषतः 'चिनी कम्युनिस्ट पक्षशताब्दी: परिचर्चा' ह्या सेक्शनमध्ये असलेली लेखांची यादी वाचली तेव्हा मनोरंजक नव्हे तर ज्ञानप्रबोधन करणारं काहीतरी वाचायला मिळणार ह्याची खात्री झाली. पण कुठलंही पुस्तक सुरुवातीपासून वाचायचं हा शिरस्ता असल्याने आधीचे दोन लेख वाचणं क्रमप्राप्तच होतं. 

अंकाची सुरुवात प्रसिद्ध मराठी लेखक अनिल बर्वे ह्यांच्यावर दिलीप माजगावकरानी लिहिलेल्या लेखाने झालेली आहे. अनिल बर्वेच्या 'थँक यू मिस्टर ग्लाड' चा काही भाग शाळेत असताना वाचल्याचं अंधुक स्मरतंय. त्यापलीकडे त्यांच्या 'डोंगर म्हातारा झाला' , 'अकरा कोटी गेलन पाणी' वगैरे कादंबरयाबद्दल नुसतं माहीत आहे. वाचायचा योग अजून आला नाही. पुन्हा लायब्ररी जॉईन करेन तेव्हा तिथे आहेत का पहाते. लेख वाचनीय आहे. काही उल्लेख टाळता आले असते पण कदाचित ते अपरिहार्य असावेत. असो. ह्यापुढला लेखाचं 'निर्मिती शोनार बांगलाची' हे शीर्षक आणि कुमार केतकर हे नाव वाचून बांगला देशाच्या निर्मितीला यंदा ५० वर्ष झाल्या निमित्ताने त्याबद्दल सविस्तर काही वाचायला मिळेल असं वाटलं होतं. पण थोडी निराशाच पदरी आली. बहुतेक भाग एका पत्रकाराच्या चष्म्यातून लिहिलेला असल्याने प्रत्यक्ष ऐतिहासिक घटनांवर कमी लिहिलंय. अर्थात जे लिहिलंय तेही ह्याआधी कधी वाचलं नसल्याने लेख आवडला. शीर्षक थोडं misleading होतं एव्हढंच. 

त्यामानाने 'चिनी कम्युनिस्ट पक्षशताब्दी: परिचर्चा' ह्या सेक्शनमधले सर्व लेख खूप नवी माहिती देऊन गेले. मला आवडलेले दोन लेख म्हणजे Mao Zedong, Deng Xiaoping पासून थेट Xi Jinping पर्यंतच्या राजकीय नेत्यांच्या कारकिर्दीची आणि त्यांच्या विचारसरणीची मीमांसा करणारा सुधींद्र कुलकर्णी ह्यांचा आणि चीनच्या आजवरच्या इतिहासाचा आढावा घेत त्याचा आजचा चीन घडण्यात कसा हातभार लागला त्याची चिकित्सा करणारा अजित अभ्यंकर ह्यांचा लेख. 

पी . जी. वुडहाऊस हा माझ्या आवडत्या लेखकांपैकी एक . त्याच्या 'Indian Summer of an Uncle' ह्या कथेचा शांता गोखले हयांनी फार सुरेख अनुवाद केलाय. इतका सुरेख की आता मूळ इंग्रजी कथाही वाचावीशी वाटत नाही. :-)

कविता आणि माझं कधी फारसं जमलं नाही. त्यामुळे 'करोनाकाळाच्या कविता' हा विभाग मी नुसता चाळला. 

कवितेप्रमाणेच अंकातल्या कथा हाही माझा फारसा आवडता भाग नव्हे. तरी ह्या अंकातली 'बाऊजी आ रहे है' ही राजरत्न भोजने ह्यांची कथा मनाला भिडली. शहरात लॉकडाऊन झाल्यावर पोराबाळांना अंगाखांद्यावर घेत उपाशीतापाशी हजारो किलोमीटर दूर असलेल्या मुलुखाकडे चालत निघालेले मजूर पाहून ज्यांच्या हृदयात कालवाकालव झाली त्या कोणालाही ही कथा वाचून असंच वाटेल. 

चार्ली चॅप्लिनच्या 'द किड' ह्या चित्रपटाला १०० वर्ष झाल्यानिमित्ताने लिहिलेला विजय पाडळकर ह्यांचा 'हसू आणि आसू', प्रसिद्ध राजस्थानी लेखक विजयदान देठा ह्यांच्यावर लिहिलेला आसाराम लोमटे ह्यांचा 'वाळवंटात उमललेलं फूल', दर मैलागणिक भाषा आणि खाण्यापिण्याच्या सवयी बदलणाऱ्या आपल्या देशात pan-Indian सिनेमा होऊ शकतो का ह्याची मींमासा करणारा अमोल उदगीरकर ह्यांचा 'मृगजळ की वास्तव?', संजय नार्वेकरचा 'स्ट्रगल फॉर द बेस्ट', बीसीजी लसीच्या शोधावरचा डॉ. प्रदीप आवटे ह्यांचा 'वैद्यक पसायदानाची कहाणी' आणि १९९० नंतरच्या मराठी रंगभूमीवरील नाटकांवरचा अतुल पेठेंचा 'नव्वदोत्तरी नाटके आणि आज' हे सर्व लेख अतिशय वाचनीय. 

प्रशांत कुलकर्णीची 'मॉडर्न पालक इन एनिमलफार्म' मधली व्यंगचित्रं आवडली.