आज फिर उड गयी नींद ये सोचकर कि...
सरहद पर बहा वो खून मेरी नींदके लिये था.

(Forwarded)

You can usually spot government ads from a mile off by their total lack of imagination (as far as the content goes), the naive acting and almost non-existent production value. The ad on Swachh Bharat was, however, a pleasant surprise. So much so that I could hardly believe that it was a government ad. :-)

The setting is one of the lanes in an Indian village. 3 kids are shown roaming about aimlessly, playing with discarded tyres, when one of them spots a new bike parked by the side of the road. They immediately sit on it, acting as if they are driving it at top speed. The villagers going about their business notice this and stop to admire the bike. Just then a guy, who owns the bike, comes out of his house - carrying a bucket. It is evident that he is going out somewhere to defecate. The kids notice him and immediately get off the bike, making faces and wiping their hands on their shirts. The guy is embarrassed as the onlookers break into peals of laughter. A villager asks them all to shut up and announces that the owner does have a toilet in his house. A dramatic pause later he adds that what he lacks is the habit to use it. Everyone starts to laugh again and the embarrassed guy runs into the house to get into the toilet.

While it is sad (not to mention shameful!) that even 70 years after the independence we have to resort to advertising to convince people to use indoor toilets, the ad makes good use of the societal pressure that reigns supreme in the lives of so many Indians. And does it with a good dose of humor too.

Well, the jury is still out on whether the Modi government had indeed brought the much-promised Acche Din (good days) to India, it has brought a much-needed breath of fresh air to the government ads, if this ad is anything to go by.

Another attack by Pakistan! Another senseless loss of lives. Another round of messages on Whatsapp. Another war of words on news channels. A sense of frustration. An impotent, helpless, white-hot rage. You forward the messages. You change your display photo. You spend a minute in silence for the soldiers who lost their lives. And then you ask - what can you do? What more can you do? Back comes the reply, as on countless occasions - nothing, for you are a common man.

The channels have been clamoring for revenge. An eye for an eye. However angry I feel, I cannot add my voice to this demand. A war can never be a solution to this. It never has done anyone any good. Neither for the nation who won it, nor for the one who lost it. It hasn't resolved matters either, at least so far in the history. Many times, it has fomented more conflicts, more chaos, more loss of lives.

But we need to respond. In a very very strong way. And in the only language that our next-door-begger understands. Sever all ties with them. Recall our ambassador. Send theirs back. Close down their embassy and consulate. Recall our diplomatic staff from Pakistan. If there are any Pakistanis in India, send them back. If there are any Indians in Pakistan, get them back home. Then stop all transport to Pakistan - air, water, roads. No imports, no exports. No cultural exchange. No cricket matches. Don't give any visa to any Pakistani. Not even for any emergencies. Not even for medical reasons. Not even for children. Stop responding to their statements. Stop giving them any news coverage - print or television. If any other country advises us on this, ignore it. This is our problem and we have to deal with it in our own way.If any Indian - especially a celebrity - speaks in their favor, publicly ask them to shut their trap. Pretend as if Pakistan does not exist. Keep up efforts to isolate them globally. Let them know that they don't count as far as India goes.

And make them pay the price by carrying out covert operations on their defense bases. Let them lose their own. Heavily.Maybe that is the only way they will see light, if any.  It cannot be  "business as usual" anymore.

BJP is very fond of referring to the Prime Minister as the Iron Man of India. It's high time he earned that title.

Nawabs, Nudes and Noodles - Ambi Parameswaran

Daily Life in Ancient India: From 200 BC to 700 AD - Jeannine Auboyer

Misbehaving: The Making Of Behavioral Economics - Richard Thaler

कोसला - भालचंद्र नेमाडे

हे पुस्तक वाचलंच पाहिजे असं वाचलं होतं. पण फार वास्तववादी वगैरे वाचायला झेपत नसल्यामुळे वाचायचं टाळलं होतं. पण आता वाचायच्या पुस्तकांच्या यादीत ह्याचं नाव होतं आणि लायब्ररीवाल्या काकांनी आवर्जून काढून ठेवलं होतं त्यामुळे घेऊन आले.

खरं सांगायचं तर पुस्तक वाचायला घेतलं आणि 'हा शेखर खोसला कोण आहे' हे नाटक पहायला गेले होते त्याची आठवण झाली. तेव्हा पहिली पाच-दहा मिनिटं आपण चुकीचं नाटक पाहतोय की काय ह्या शंकेने बेजार झाले होते. तसंच काहीसं इथेही झालं. आधी तो सश्याचा प्रसंग डोक्यातून जाईना. मग हे असलं पुस्तकभर असलं तर आपलं पुस्तक संपेतो काय होणार ह्याची काळजी लागली. आणि शेवटी 'पांडुरंग सांगवीकर' ह्या माणसाच्या विद्यार्थीदशेतले प्रसंग वाचताना 'आपण चुकीचं पुस्तक वाचतोय का' ही शंका छळायला लागली. :-) होस्टेलवर राहायची वेळ कधी आली नसल्याने त्यातले एकेक प्रसंग वाचून 'ऐसाभी होता है?' असं वाटलं खरं पण नंतरनंतर वैतागही यायला लागला. विद्यार्थीदशेत शाळा, कॉलेज, पुस्तकं, अभ्यास, परीक्षा ह्या परिघात फिरलेली असल्याने सांगवीकरचं बापाच्या जीवावर दिवस वाया घालवणं खटकायला लागलं. मनीच्या मृत्यूचा प्रसंग मात्र चटका लावून गेला. 'तिच्याबरोबर तिचं एव्हढंसं गर्भाशय गेलं' ह्या वाक्यावर आधी ठेच लागली आणि मग ते मी अक्षरश: ३-४ वेळा वाचलं. पोटात खड्डा पडतो असं वाचून. जगण्याला काहीही अर्थ नसलेली म्हातारी का जगतात आणि काहीही जग न पाहिलेली कच्चीबच्ची का मरतात हे मला एकदा जोरदार भांडण करून देवाला विचारायचंच आहे. खंडीभर पोरं झाली की आईबापांना त्यांचं महत्त्व वाटत नाही का? देवाने एक तर मुलांना जिथे त्यांच्यावर प्रेम करणारी माणसं असतील तिथंच जन्माला घालावं नाहीतर घालू नये. पण त्यांची परवड करायचा त्याला काहीही हक्क नाही. आणि मी त्यासाठी त्याला कधीही माफ नाही करणार.

लेण्यांचा प्रसंग वाचून तर मला हा लेखक मनकवडा आहे की काय अशी शंका आली. किती खरी गोष्ट. आपण लेणी बघायला जातो, तिथली दुरावस्था बघून हळहळतो. खरं तर ती तिथे किती आधीपासून असतात. आपल्या खिजगणतीतही नसतात. थोड्या दिवसांनी आपण त्याबद्दल विसरून सुध्दा जातो. मग त्या हळहळण्याला काय अर्थ? आणि हे केवळ लेण्यांपुरतं मर्यादित नाही. तेच एखाद्या जागेला जीव लागण्याबाबत. आपली शाळा, कॉलेज ह्या किती जिव्हाळ्याच्या गोष्टी असतात. आपल्या आधी तिथून किती जण गेलेले असतात, आपल्यानंतर कितीजण जाणार असतात. तिथे काय असतं एव्हढा जीव लावण्यासारखं? छोटे छोटे प्रसंग. तुम्हाआम्हा सगळ्यांच्या आयुष्यात थोड्याफार फरकाने येणारे. पण कोणी त्यावर लिहिलं की वाटतं अरे, ह्यांना कसं कळलं. :-)

आणि हो, ते वेताळ टेकडीचं गुढ तेव्हढ उकललं असतं तर बरं झालं असतं असं वाटून गेलं. Agatha Christie वाचल्याचा परिणाम, दुसरं काय? :-) बाकी, त्या शिक्षकांचं 'मराठीचा कसला आलाय अभ्यास? मुलीसुध्दा पास होतात' हे वाक्य वाचून राग नाही आला, कीव आली. पण असे शिक्षक अजूनही ह्या देशात असतीलच की कुठेकुठे. :-(

पुस्तकातली आवडलेली वाक्यं टिपून घेतली की आपण 'सखाराम गटणे' झालोय की काय असं वाटतं :-) पण तरी घेतलीच:

मिळवून मिळवावं तर असं काही, की जन्मभर त्याच्या नादात राहता येईल. शेवटपर्यत.
माणसाशिवाय दुसर्या कुठल्याही गोष्टीशी आपल्याला बोलता आलं पाहिजे.

दहा बघावे तर एखादा बरा असतो. आणि दोन भंपक शोधावे म्हटलं तर दहा सापडतात.

पण मी आपली एक स्वत:पुरती जगायची सवय करून घेतली आहे, सगळेजण आपण सोडून मेले तरी आपल्याला जगता आलं पाहिजे.

ज्याप्रमाणे घरात दिवा असला की खिडक्यांतून, दारांतून, झरोक्यांतून उजेड दिसतो आणि आपल्याला कळतं की घरात दिवा आहे, त्याप्रमाणे प्रत्येक थोर माणसाच्या वागण्यातून, बोलण्याचालण्यातून असा काही उजेड दिसलाच पाह्यजे.
नाहीतर त्या घरात दिवा नाही.
तो माणूस भंपक.

मेक्सिकोपर्व - मीना प्रभु

लायब्ररी पुन्हा जॉईन केली आणि नेहमीच्या सवयीने इंग्लिश पुस्तक घेऊन आले. ते वाचून परत करताना आठवलं की आपण ह्या वर्षाचे उरलेले महिने मराठी पुस्तकं वाचायची असं ठरवलं होतं. मागे एकदा व्हॉटसेपवर एका मित्राने वाचलीच पाहिजेत अश्या मराठी पुस्तकांची एक यादी पाठवली होती. त्यातल्या आवडतील अश्या पुस्तकांच्या नावाची माझी अशी वेगळी यादी बनवून ठेवली होती पण मध्ये लायब्ररी बंद केल्याने ती तिथे देता आली नव्हती. ती बरोबर घेऊनच लायब्ररीत गेले. चेकआऊटसाठी बसलेल्या मुलाच्या हातात देऊन 'ह्यातली किती पुस्तकं लायब्ररीत आहेत ते चेक करून ठेव' असं सांगितलं. आज यादीत नसलेलं एखादं घ्यायला लागणार होतं म्हणून आधीच 'मीना प्रभु' ह्यांचं पुस्तक घ्यायचं ठरवून आले होते. त्यांची गाथा इराणी, वाट तिबेटची, इजिप्तायन, रोमराज्य आणि तुर्कनामा ही पुस्तकं आधीच वाचली आहेत. मग 'मेक्सिकोपर्व' घेऊन आले.

'रोमराज्य' वाचून ठरवलं होतं की इटलीची सफर कुठल्याही Touring company सोबत करायची नाही तर हे पुस्तक बरोबर घेऊन त्याप्रमाणे फिरायचं. 'मेक्सिकोपर्व' वाचताना त्याची आठवण झाली. एझटेक आणि मायन संस्कृतीच्या खुणा मिरवणाऱ्या मेक्सिकोतल्या सर्व जागा आणि तिथे जाऊन नेमकं काय बघायचं ह्याची माहिती तर आपल्याला मिळतेच वर मेक्सिकन इतिहासाबद्दलसुध्दा बरंच काही वाचायला मिळतं. खरं सांगायचं तर पर्यटन म्हणजे नुसती ठिकाणं पाहून तिथे 'पटेल पोईंट' छाप फोटो काढणं नव्हे तर त्यामागचा इतिहास, भूगोल, आणि बऱ्याचदा राजकारण - मग ते स्थानिक आणि असो वा इंटरनेशनल - हे अगत्याने समजावून घेउन जे पाहतोय त्याच्याशी त्याची सांगड घालणं आहे ही नवी दृष्टी मला 'मीना प्रभु' च्या पुस्तकांतून मिळाली. तेच हे पुस्तक वाचतानाही जाणवलं. आपण कुठे एखाद्या ठिकाणी परतपरत जातो? एकदाच जातो तेव्हा काय ते व्यवस्थित पाहून घ्यावं हेच ठीक. नुसती प्रेक्षणीय स्थळं नव्हे तर चित्रकला, शिल्पकला, मेक्सिकोतले महत्त्वाचे कलाकार ह्यांच्याबद्दलही त्या भरभरून लिहितात. तिथल्या सामान्य माणसांबद्दल, त्यांच्या आयुष्याबद्दल लिहितात. माझी त्यांच्या पुस्तकांबद्दलची एकच तक्रार म्हणजे 'जेवण' म्हणजे 'उदरभरण' असल्यासारखं त्याचा उल्लेख त्या एक तर ओझरता करतात नाहीतर चक्क टाळतात. माझ्यातल्या फुडीला हे फार खटकतं. तसंच स्थानिक म्युझिकबद्दलही त्या फारसं लिहीत नाहीत. भाषेचा अडथळा कबुल आहे पण चांगलं संगीत त्या अडचणीवर सुध्दा मात करतं, नाही का?

तेव्हा तुम्हाला मेक्सिकोबद्दल कुतूहल असेल, कधीकाळी भेट द्यायची इच्छा असेल तर हे पुस्तक अगदी नक्की वाचा.

ता. क. हे पुस्तक डोनाल्ड ट्रम्पला भेट द्यायला हरकत नाही :-)